Αστικό Αδίκημα της Απάτης και Συνομωσίας

Στην πρόσφατη απόφαση του εφετείου στην υπόθεση TOUCHSTONE SNAIL TECHNOLOGIES LTD κ.α. v. K. INVEST CONSULTING S.A.L. OFFSHORE κ.α., Πολιτική Έφεση αρ. Ε11/21, 29/3/2024, έγινε ανασκόπηση του νόμου γύρω από το θέμα του αστικού αδικήματος της απάτης και της συνομωσίας και της έννοιας του δόλου, με παραπομπή σε διάφορα συγγράμματα και νομολογία επι του θέματος.

Διευκρινίστηκε από την μια, ότι δεν αναγνωρίζεται στο Κοινοδίκαιο και κατά συνέπεια στο Κυπριακό νομικό σύστημα ο δόλος ως αυτοτελές αστικό αδίκημα. Από την άλλη όμως, ο δόλος ενυπάρχει ως συστατικό στοιχείο στην βάση ξεχωριστών και διακριτών βάσεων αγωγής, η οποίες έχουν τα δικά τους ξεχωριστά συστατικά στοιχεία, ένα εκ των οποίων είναι και ο δόλος, ο οποίος παραπέμπει σε δόλια συμπεριφορά και/ή νοητική κατάσταση του αδικοπραγούντα.

Ο λόγος που πολλές φορές συγχέεται ο δόλος με την απάτη είναι επειδή το αδίκημα της απάτης αποκαλείται κάποιες φορές στο Κοινοδίκαιο και ως αδίκημα δόλου. Είναι ξεκάθαρο όμως, ότι αναφορές στο αδίκημα του δόλου, εννοούν το αδίκημα της απάτης.

Είναι για αυτό τον λόγο που στην υπόθεση Petri v. The Police (1968) 2 C.L.R., ο όρος δόλος σε αγωγή για απάτη, χρησιμοποιήθηκε ως περιγραφή του νοητικού συστατικού στοιχείου της απάτης, δηλαδή το ότι η ψευδή παράσταση γεγονότος από τον αδικοπραγούντα, θα πρέπει να λάβει χώρα ενόσω ο ίδιος γνώριζε το ψεύδος της, ή δεν πίστευε το αληθές της, ή ήτο απερίσκεπτος ή αδιάφορος στο κατά πόσο η παράσταση που έκανε είναι αληθής ή ψευδής.

Απάτη

Σύμφωνα με το άρθρο 36 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου Κεφ. 148, το αστικό αδίκημα της απάτης αποτελείται από τα ακόλουθα συστατικά στοιχεία:

1.    Ψευδή παράσταση γεγονότος,

2.    Που γίνεται εν γνώσει του ψεύδους, ή χωρίς πίστη για το αληθές αυτής, ή απερίσκεπτα και/ή αδιάφορα του κατά πόσο είναι αληθής ή ψευδής,

3.    Με σκοπό όπως το πρόσωπο που εξαπατήθηκε ενεργήσει με βάση αυτή.

4.    Και εξαιτίας αυτού υπέστη ζημιά.

Αυτή η νοητική κατάσταση (στο σημείο 2) που απαιτείται να έχει ο αδικοπραγούντας που προέβηκε στην ψευδή παράσταση, είναι αυτό που αναφέρεται κάποιες φορές στην νομολογία ως δόλος(fraud).

Θα πρέπει του θύμα της απάτης να προσκομίσει μαρτυρία που να συναρτάται με όλα τα ανωτέρω συστατικά στοιχεία του αδικήματος, διαφορετικά η απαίτηση του δεν θα έχει επιτυχία.

Αστικό Αδίκημα της Συνομωσίας

Το αδίκημα της συνομωσίας δεν κωδικοποιείται στο Κεφ. 148. Σύμφωνα με την Χριστοφόρου κ.α. ν. Barclays Bank Plc (2009)1(A) A.Α.Δ.25, το ανωτέρω αδίκημα αναγνωρίζεται στην Κύπρο δυνάμει του άρθρου 29(γ) του περί Δικαστηρίων Νόμου (14/1960) , όπου δίνει δικαιοδοσία σε κάθε δικαστήριο της Κύπρου να εφαρμόζει τις αρχές του κοινοδικαιο και της επιείκειας, εκτός αν υπάρχει αντίθετη πρόβλεψη προς τούτο από οποιοδήποτε νόμο ή του Συντάγματος της Κύπρου.

Στην Χριστοφόρου, αναφέρθηκε πως τα συστατικά στοιχεία του αστικού αδικήματος της συνομωσίας, διαφοροποιούνται με το αν η συμφωνία θα υλοποιείτο με παράνομα ή νόμιμα μέσα, και είναι τα εξής ακόλουθα:

1.    Συμφωνία μεταξύ δύο ή περισσότερων προσώπων,

2.    Όταν τα μέσα της συμφωνίας είναι νόμιμα, θα πρέπει ο πραγματικός και ο κυρίαρχος (ο πρωταρχικός) σκοπός της, να είναι η πρόκληση βλάβης στον Ενάγων,

3.    Όταν τα μέσα της συμφωνία είναι παράνομα, θα πρέπει ο σκοπός της να είναι η πρόκληση βλάβης στον Ενάγων,

4.    Θα πρέπει οι πράξεις και οι παραλήψεις του αδικοπραγούντα κατά την υλοποίηση της συμφωνίας να προκάλεσαν όντως ζημιά στον Ενάγων.

Το δικαστήριο επισήμανε ακόμα το εξής λογικός συμπέρασμα, πως οι ενέργειες προσώπων, σκοπός των οποίων δεν είναι η πρόκληση ζημιάς σε τρίτα πρόσωπα, αλλά η προώθηση των δικών τους συμφερόντων, δεν συνιστούν το αστικό αδίκημα της συνομωσίας.

Disclaimer:Το παρών άρθρο περιέχει πληροφορίες μόνο για γενική καθοδήγηση και δεν υποκαθιστά τις επαγγελματικές συμβουλές, τις οποίες πρέπει να ζητάτε πριν προβείτε σε οποιαδήποτε ενέργεια.

Συντάκτης

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΚΑΖΑΝΤΖΗΣ Δ.Ε.Π.Ε.

ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ