Διάταγμα Προσωποκράτησης

Σχετικά:-

·         Άρθρο 11 του Συντάγματος

·         Άρθρο 24 της Ποινικής Δικονομίας Κεφάλαιο 155

·         Ιωσήφ κ.ά. ν. Αστυνομίας, Ποιν. Έφ. 104/24 κ.ά., ημερ. 2.5.2024

·         Yordanova v.  Αστυνομίας, Ποιν.  Έφ. 22/24, ημερ. 19.2.2024, 

·         Αριστοδήμου κ.α. v. Αστυνομίας (2014) 2 (Β) Α.Α.Δ. 667 

·         Ζαννέτου κ.α. v. Αστυνομίας (2013) 2 Α.Α.Δ. 652

·         Συμιλλίδης ν. Αστυνομίας (Αρ.1) (1997) 2 Α.Α.Δ. 160

·         Χούρη ν. Αστυνομίας (1989) 2 Α.Α.Δ. 56

·         Stamataris v. The Police (1983) 2 C.L.R. 107

·         Πέτρου κ.ά ν. Αστυνομίας (1999) 2 Α.Α.Δ. 679

Μετά την σύλληψη προσώπου ως υπόπτου για την διάπραξη αδικήματος, η αστυνομία οφείλει να τον παρουσιάσει ενώπιον δικαστηρίου το αργότερο εντός 24 ωρών, από την ώρα της σύλληψης, για σκοπούς της περαιτέρω κράτησης του, ή να τον αφήσει ελεύθερο, ελλείψει μαρτυρίας.

Το δικαστήριο στο οποίο ενώπιον του παρουσιάζεται το συλληφθέν πρόσωπο, δύναται να διατάξει  την περαιτέρω κράτηση του, για τον σκοπό την συμπλήρωσης των ανακρίσεων και  διερεύνησης του αδικήματος για το οποίο τελεί υπό σύλληψη. Σε μια τέτοια περίπτωση το δικαστήριο δύναται να παραπέμπει από καιρό σε καιρό τον ύποπτο σε κράτηση, με μέγιστη διάρκεια τις 8 ημέρες κάθε φορά, αλλά η συνολική διάρκεια της κρατήσεως υπόπτου δεν δύναται να υπερβεί τους 3 μήνες από την ημερομηνία συλλήψεως. Ως πρώτη μέρα της περαιτέρω κράτησης του υπόπτου, θεωρείται η αμέσως επόμενη ημέρα της παραπομπής του υπόπτου στο δικαστήριο.

Η διαδικασία της προσωποκράτησης λαμβάνει χώρα με την αίτηση αστυνομικού που φέρει βαθμό υπαστυνόμου ή ανωτέρου, ο οποίος με ένορκη δήλωση παραθέτει στο δικαστήριο, σχετικά γεγονότα και στοιχεία, για να αχθεί το δικαστήριο στο συμπέρασμα της διαταγής ή μη της κράτησης. Η απόφαση για την περαιτέρω κράτηση εναπόκειται στην διακριτική ευχέρεια του δικαστηρίου, το οποίο θα πρέπει να καταλήξει στο δικό του συμπέρασμα περί της αναγκαιότητας της κράτησης, και να μην υιοθετήσει απλά το συμπέρασμα του ενόρκως δηλούντα αστυνομικού. Η απόφαση για κράτηση ατόμου λαμβάνεται κατόπιν δικαστικής διεργασίας και ελέγχου.

Ενώ για την έκδοση εντάλματος σύλληψης αρκεί η παράθεση μιας πληροφορίας, για την διαδικασία της προσωποκράτησης χρειάζεται η ύπαρξη μαρτυρίας η οποία να συνδέει πλέον την ανωτέρω πληροφορία με τον ύποπτο.

Σύμφωνα με την πλούσια νομολογία επί του θέματος, σε κάθε διάταγμα προσωποκράτησης, το Δικαστήριο θα πρέπει να ικανοποιηθεί, στην βάση της ένορκης δήλωσης του αστυνομικού,  για τα ακόλουθα:-

1.    Ότι υπάρχει μαρτυρία η οποία αποκαλύπτει πως έχει διαπραχθεί αδίκημα,

2.    Ότι η μαρτυρία δημιουργεί εύλογη υπόνοια και/ή εύλογη υποψία περί του ότι ο ύποπτος εμπλέκεται στη διάπραξη του,

3.    Ότι οι ανακρίσεις ευρίσκονται σε εξέλιξη,

4.    Ότι η κράτηση είναι αναγκαία για τη διευκόλυνση των ανακρίσεων και

5.    Ότι η υποψία της αστυνομίας είναι ειλικρινής και όχι για αλλότριους σκοπούς, άσχετους με την διαδικασία της προσωποκράτησης.

Το δικαστήριο θα πρέπει να εξετάσει την μαρτυρία για να συμπεράνει εάν αυτή δημιουργεί εξ αντικειμένου εύλογη υπόνοια ότι ο ύποπτος ενέχεται με το υπό διερεύνηση αδίκημα. Η εύλογη υπόνοια κρίνεται αντικειμενικά, κριτής είναι το δικαστήριο, η υποκειμενική αντίληψη του αστυνομικού είναι αδιάφορη.

Το σχετικό απόσπασμα από την Συμιλλίδης είναι άκρως διαφωτιστικό, σε σχέση με την εύλογη υπόνοια, την αποδειχτική αξία, ισχύ και δραστικότητα της μαρτυρίας που παρουσιάζεται στο δικαστήριο, του συνυπολογισμού των στοιχείων που παρατίθενται ενώπιον του δικαστηρίου, αλλά και την επέμβαση του εφετείου στην ενάσκηση της διακριτικής ευχέρειας του πρωτόδικου δικαστηρίου:-

«Περί υπονοιών ο λόγος. Ό,τι αποτιμάται, στο στάδιο της αίτησης για προσωποκράτηση, δεν είναι η αποδεικτική αξία των στοιχείων ή η δραστικότητα τους και αν αυτά συνθέτουν εκ πρώτης όψεως υπόθεση ενοχής. Όπως καθορίζει η νομολογία κριτήριο είναι το εύλογο της υπόνοιας για ανάμειξη του υπόπτου στο έγκλημα.

Διαφωνούμε με την εισήγηση ότι στοιχεία, μη συμπερασματικά αφεαυτών, για τη δημιουργία εύλογης υπόνοιας ενέχουν μηδενική αξία. Εφόσον τα στοιχεία σχετίζονται με την έρευνα μπορεί να συνυπολογισθούν και να συνεκτιμηθούν με άλλα, σχετικά προς το ίδιο αντικείμενο στοιχεία, και αθροιστικά αποτιμούμενα να οδηγήσουν σε συμπεράσματα στα οποία δεν θα μπορούσαν να οδηγήσουν απομονωμένα.»

Κριτής του ευλόγου των υπονοιών είναι το πρωτόδικο δικαστήριο το οποίο εξετάζει την αίτηση της αστυνομίας για κράτηση του υπόπτου και όχι το Εφετείο. Εφόσον η διακριτική ευχέρεια του Δικαστηρίου, η οποία είναι ευρύτατη, ασκείται μέσα σε εύλογα πλαίσια, το Εφετείο δεν επεμβαίνει. Παρέμβαση χωρεί μόνο όταν κατά την άσκηση της διακριτικής του ευχέρειας, έλαβε υπόψη λανθασμένες αρχές δικαίου ή γεγονότα άσχετα προς το επίδικο θέμα (βλ. Μεζερίδη, ανωτέρω και Χούρη, ανωτέρω) ή όπου διαπιστώνεται έκδηλη εκτροπή από την ορθή διαδικασία (βλ. Αντωνίου ν. Αστυνομίας (2005) 2 Α.Α.Δ. 240). Εκτός των πιο πάνω περιπτώσεων, δεν υπάρχουν περιθώρια για να επέμβει ώστε να υποκαταστήσει τη διακριτική ευχέρεια του πρωτόδικου δικαστηρίου με τη δική του.»

Με πιο απλά λόγια μια μαρτυρία δημιουργεί την εύλογη υπόνοια, όταν τείνει κατά λογική προέκταση να συνδέσει τον ύποπτο με το υπό διερεύνηση αδίκημα.  

Είναι νομολογημένο πως μαρτυρία ενώπιον δικαστηρίου περί της ύπαρξης ελατηρίου, δηλαδή κινήτρου, προς διάπραξη του υπό διερεύνησης αδικήματος, δυνατό να είναι αρκετό στοιχείο υπό τις περιστάσεις, για πιθανή σύνδεση του υπόπτου με το αδίκημα.

Κατά τα επόμενα αιτήματα της αστυνομίας σε σχέση με την ανανέωση της προσωποκράτησης υπόπτου, εκτός από το στοιχείο της εύλογης υπόνοιας, που θα πρέπει να υπάρχει σε κάθε αίτημα προσωποκράτησης, αλλά και καθόλα τα στάδια της διερεύνησης του αδικήματος, το δικαστήριο θα πρέπει να λάβει υπόψη του και τα ακόλουθα:-

1.    Ότι το αποδειχτικό βάρος εκ μέρους της αστυνομίας αυξάνεται με κάθε αίτηση για ανανέωση της κράτησης, αφού ο χρόνος της κράτησης συναρτάται άμεσα με το ανακριτικό έργο και

2.    Το δικαστήριο εύλογα αναμένει ότι σε κάθε περίπτωση ανανέωσης θα δοθούν περισσότερες λεπτομέρειες για την φύση της μαρτυρίας, όχι κατά ανάγκη για το περιεχόμενο της.

Disclaimer:Το παρών άρθρο περιέχει πληροφορίες μόνο για γενική καθοδήγηση και δεν υποκαθιστά τις επαγγελματικές συμβουλές, τις οποίες πρέπει να ζητάτε πριν προβείτε σε οποιαδήποτε ενέργεια.

Συντάκτης

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΚΑΖΑΝΤΖΗΣ Δ.Ε.Π.Ε.

ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ